Het gebed

Jan Toorop | Het gebed | Datering origineel: 1927

Thijs van Beem: “Sinds de aankondiging van de Toorop-tentoonstelling in museum Villa Mondriaan ben ik me in de afgelopen maanden meer in deze kunstenaar gaan verdiepen. Jan Toorop interesseerde me extra, omdat hij ook nog enige tijd in Winterswijk heeft gewoond, aan de Zonnebrink, schuin tegenover het woonhuis dat nu ons museum is. Hij zat op de HBS en kreeg er onder andere les van tekenleraar Schut die ook les gaf aan Piet Mondriaan.

Op internet worden veel prenten van Toorop aangeboden. Deze sprak mij het meest aan: kleurig, wel een mystieke sfeer, ook door de mooie regenboog, maar niet zo “streng” religieus als veel van zijn andere werken uit die tijd. Wat mij bij dit prachtige zelfportret in het bijzonder opvalt, zijn de fijn gedetailleerde handen.”

—

“Het laatste zelfportret dat Toorop vervaardigde, verwerkte hij in 1927 in de tekening Het gebed. We zien de inmiddels grijze kunstenaar schuin van achteren, de handen geheven, een crucifix omklemmend, voor hem ligt op een lessenaar een opengeslagen bijbeltje. Terwijl Toorop verzonken is in gebed, verschijnt de gedaante van Christus, de rechterhand in spreekgebaar, de linkerhandpalm laat het stigma zien. Toorop plaatste Christus binnen de vage contouren van een raam en omgaf zijn verschijning van een regenboog, zoals ook in Golgotha en natuurlijk in de tekening De Regenboog zelf, waar de dichter P.C. Boutens een gedicht op maakte. In deze tekeningen heeft het atmosferisch verschijnsel steeds een positieve connotatie, gekoppeld aan de goddelijke verschijning of belofte. Toorop gebruikte de regenboog ook enkele malen in zijn vroege werk. Daar heeft het vrijwel altijd een negatieve betekenis, zoals in La femme éternelle, Lijnenspel, de komst van de nieuwe kunst, en Dode non, door twee vrouwen beweend. Toorop zelf spreekt dan van een ‘helleboog’. In zijn late symbolisme gebruikt Toorop echter de betekenis volgens het Oude Testament, waar de regenboog een teken is van het verbond met God. Een pregnantere wisseling van symboliek in het vroege en het late symbolisme van Toorop is nauwelijks denkbaar”.

Meer weten? In het boek Jan Toorop: Het Late Symbolisme (2001) van Harry Kraaij en William Rothuizen vind je meer informatie over de verborgen symboliek achter de werken van Toorop.