De vroegste Mondriaan?
Een paneel met daarop minutieus de vijvers van het Haagse bos geschilderd, gedateerd ‘1887’ en gesigneerd met ‘Mondriaan’. De grote vijvers in het Haagse bos is volgens kunsthandel Simonis & Buunk het allereerste kunstwerk van de hand van de wereldberoemde kunstenaar Piet Mondriaan. Een bijzondere vondst binnen het oeuvre van Piet Mondriaan en een uniek moment voor Museum Villa Mondriaan, dat niet alleen het werk, maar ook het achterliggende kunsthistorische onderzoek tentoon stelt.
De grote vijvers in het Haagse bos werd op de veiling nog aangeboden als een werk van Frits Mondriaan, de oom en leermeester van Piet Mondriaan. Kunsthandelaar Frank Buunk, wiens kunsthandel Simonis & Buunk het schilderij momenteel in bezit heeft, was er meteen van overtuigd dat het geen Frits, maar een Piet Mondriaan is. Niet alle experts zijn echter al overtuigd van de authenticiteit van het werk op basis van het onderzoek dat tot nu toe gedaan is. In plaats van het onderzoek naar het schilderij binnenskamers te houden tussen kunstexperts, worden alle puzzelstukken binnen het onderzoek op zaal gepresenteerd. Zo kunnen de bezoekers, net als bij een detective of een escape room, zelf op onderzoek uitgaan én kunnen zij antwoord geven op de vraag: is Piet de kunstenaar of is Frits de kunstenaar?
Lees hieronder alvast meer over de schilderstijl en de signatuur van het paneel alsmede het röntgenonderzoek:
De schilderstijl
Frits Mondriaan (1853-1932) was een navolger van de Haagse School; zijn werken zijn vaak pasteus opgezet in brede en vlotte penseelstreken. Volgens kunsthandel Simonis & Buunk doen het onderwerp en het kleurenpalet van het schilderij denken aan Frits Mondriaan, maar is de schildertrant heel anders dan die van het paneel in kwestie. In een interview bij Radio 1 omschrijft Frank Buunk het als een schilderij van iemand die “nog maar net een penseel vasthoudt” en observeert hij “de hand van een jongeling die het goed probeert te doen”.
De signatuur
In de database met signaturen van Frits Mondriaan, die Kunsthandel Simonis & Buunk bijhoudt, ontbrak de signatuur die op het paneel werd aangetroffen. Bij het schoonmaken van het paneel is vermoedelijk het monogram ‘P.M.C.’ ontdekt, dat opnieuw in de richting wijst van Piet. Daarnaast, zo licht Buunk toe, komen de rode verf en het schoolse handschrift waarmee het werk is gesigneerd overeen met twee schilderijen die al langer in Villa Mondriaan te zien zijn: Schepen in het maanlicht en Kerk aan het water, beide uit 1890 en in langdurig bruikleen van de Gemeente Bronckhorst.
Röntgenonderzoek
Tijdens het onderzoek naar het schilderij maakte Buunk ook röntgenscans. Tegenwoordig zijn kunsthistorisch onderzoek en röntgenonderzoek onlosmakelijk met elkaar verbonden. Door middel van röntgenstraling is het mogelijk om door materie heen te dringen, bijvoorbeeld door de verf op een schilderij. Achter die verf zit soms van alles verscholen, zoals informatie over het gebruikte schildersdoek, onderliggende schetsen of zelfs geheel andere composities en voorstellingen.
Op de röntgenscans van De grote vijvers in het Haagse bos was niets te zien. Of verftechnisch onderzoek wat zou opleveren is nog maar de vraag. Als het werk inderdaad van Piet Mondriaan blijkt te zijn, is het zeer waarschijnlijk dat hij als tiener samen met zijn oom op pad is geweest toen hij het werk schilderde. Dan is het ook niet ondenkbaar dat leermeester en leerling dezelfde verf hebben gebruikt.
